Nefis; kötü istek, kötülüğe meyil; insandaki maddî, beşerî ve hayvanî şeylere meyletmektir. Diğer bir ifade ile Nefs; içimizdeki bütün kötü isteklerdir, süflî arzulara duyulan meyildir.
Gerçekte insan nefsi tek bir şeydir. Ancak o çeşitli sıfatlarla nitelenmektedir. Allah Teâlâ, Kur’an-ı Kerim’de insan nefsini üç sınıf olarak değerlendirmektedir. Bunlar:
1. Nefs-i Levvâme: Kötülüklerden dolayı kendini kınayan (pişmanlık duyan) nefis.
(Kusurlarından dolayı kendini) kınayan nefse de yemin ederim (ki diriltilip hesaba çekileceksiniz). (Kıyâmet 75/ 2)
2. Nefs-i Emmâre: Kötülüğü ve şerri şiddetle emreden nefis. “Ben nefsimi temize çıkarmam, çünkü Rabbimin merhamet ettiği hariç, nefis aşırı derecede kötülüğü emreder. Şüphesiz Rabbim çok bağışlayandır, çok merhamet edendir” dedi. (Yûsuf 12/ 53)
3. Nefs-i Mutmaine: Allah’ın şeriatından bir sapma göstermeden dosdoğru yürüyen ve bu halinden dolayı tatmin olan nefis (Fecr 89/27)