Kadınlara ait özel haller üç çeşittir. Bunlar; Hayız yani adet hali, nifas diğer bir değişle lohusalık ve İstihaze‘dir. Hayız ve nifas halleri, İslam dininde bazı ibadederin yapılmasına engel olan hükmi kirlilik (hades) olarak değerlendirilmiştir.
Adet Hali (Hayız): Kadınlar erginlik çağına gelince kendilerinde özel bir durum meydana gelir. Buna “Âdet Hali” denir. Âdet hali her ay belirli günlerde olur ve genellikle elli beş yaşına kadar devam eder. Bazı kadınlarda bu yaştan önce de sona erebilir.
Âdet hali kadından kadına değişir, en azı üç. en çoğu on gündür. Bu günler içinde akıntının devamlı olması şart değildir. Akıntı ara sıra kesilse bile bu süreler de âdet halinden sayılır. Âdet halinin devam ettiği günlerde bazı şeylerin yapılması haram olduğundan her kadının âdet günlerini iyi bilmesi ve dikkatli olması gerekir.
Lohusalık Hali (Nifas): Çocuk doğuran kadınlarda meydana gelen özel duruma “Lohu-salık Hali” denir.
Lohusalık hali, çocuğun doğmasından itibaren en çok kırk gün devam eder. Azının sınırı yoktur. Kırk günden önce de sona erebilir. Bu durumda, kadın gusül yaparak ibadetlerine devam eder. Kırk günün tamamlanmasını beklemez. Lohusalık günlerinde akıntı bir süre kesilip sonra devam etse, akıntının kesildiği bu günler de lohusalık halinden sayılır.
Âdet halinde yapılması haram olan şeyler, lohusalık halinde de haramdır.
Lohusalık bitince gusül yapmak farzdır. Lohusalık halinde kılınmayan namazlar kaza edilmez, tutulmayan oruçlar kaza edilir.
İstihaza: Âdet hali üç günden eksik biterse bu. âdet hali değil, kadın için bir mazeret sayılır. On günden fazla devam eden âdet hali ile kırk günden fazla devam eden lohusalık ve gebe iken gelen akıntı da böyledir. Bu hallere “îstihaza” denir.
Kadınlar böyle durumlarda namazlarını kılar, oruçlarını tutarlar. Çünkü bunlar âdet ve lohusalık hali değil burun kanaması gibi mazeret sayılmaktadır.
Hayız veya nifas halindeki kadının;
• Namaz kılması ve oruç tutması haramdır. Bu sürede kılmadığı namazları kazâ etmez. Fakat tutamadığı farz ve vâcip oruçları sonradan kazâ eder.
• Kabe’yi tavaf etmesi yasaktır. Ancak bu durumdaki kadın hacla ilgili tavaf dışındaki diğer bütün işleri ve ibadederi (menâsik) yapabilir.
• Cinsel ilişkide bulunması haramdır.
• Hayız veya nifas kanının kesilmesinden sonra gusletmesi farzdır.
Hayızın en kısa süresi üç gün, en uzun süresi ise on gündür. Kanama daha az sürerse istihâze kanı sayılır.
Kanın hayız süresince aralıksız olarak gelmesi şart değildir, ara sıra kesilebilir. Mesela üç gün kanamanın ardından iki gün kan kesilse, sonra iki gün daha devam etse bu yedi günün tamamı hayız dönemi olarak kabul edilir. Şafii mezhebine göre ise hayızın en kısa süresi bir gün, en uzun süresi onbeş gündür. iki adet arasındaki en kısa temizlik süresi on beş gündür. En uzun temizlik süresi ise sabit değildir; aylarca, yıllarca devam edebilir.
Bazı kadınların âdet günleri, düzenlidir. Âdet günlerinin değişmesi de söz konusu olabilir. Önceki mutat ay hali mesela altı gün olan bir kadın daha sonraki ayda altıncı günün bitiminde temizlenmeyip kan görmeye devam etse, bu durum on günü aşmadıkça normal âdeti olan altı güne ilaveten kan gördüğü günler de ay hâlinden sayılır. Kısaca kaç gün kan görmüşse o günler ay hali günleridir. Âdeti olan altı günden sonra kan görmeye devam ettiği günlerde de ay hali hükümleri geçerli olur. Fakat aynı kadın bu altı günün bitiminde temizlenmeyip kan görmeye devam eder ve bu süre on günü geçer, mesela on iki güne ulaşırsa bu kadının ay hali altı gün olarak kabul edilir. Altı günü on iki güne tamamlayan son altı günlük sürede görülen kan istihâze yani özür kanı sayılır. Onuncu günden sonra görülen kan herhâlükârda özür kanı olduğu için kadın bu günlerde namazını kılar, orucunu tutar. Mutat günleri olan altı günü, on güne tamamlayan on günde kılmadığı namazları, tutmadığı oruçları ihtiyaten kaza eder.
Nifasın en kısa süresi için belli bir sınır yoktur. Bir gün, hatta bir saat bile olabilir. En uzun süresi ise kırk gündür. Kırk günden sonra gelen kan, istihâze kanı sayılır. Hayızda olduğu gibi nifasta da “nifas süresi içinde görülen temizlik” nifastan sayılır. Şafiî mezhebine göre nifasın en uzun süresi altmış gündür.
İstihâze kanı, vücudun herhangi bir yerinden gelen kan gibidir. Bununla yalnız abdest bozulur. Hayız ve nifas için geçerli olan hükümler istihâze için geçerli olmaz. Bu durumdaki kadın ibadetlerine normal zamanlardaki gibi devam eder. Ancak kanama en az bir namaz vakti süresince devam ederse özürlü sayılır.